Ekologistyka jest długofalowym procesem planowania, realizacji i kontroli przemieszczania wszelkich dóbr od producenta do użytkownika, przy jak najefektywniejszym zaangażowaniu kosztów i zasobów. Ekologię od pewnego czasu włącza się do zagadnień logistyki, w ten sposób podkreślając jej związek ze środowiskiem naturalnym. Logistyczne podejście do zagospodarowywania odpadów ma ogromny wpływ na rozwiązywanie zagadnień ekologicznych w ochronie przyrody. Stwarza warunki do bezpiecznego gromadzenia, segregowania, przetwarzania oraz powtórnego wykorzystania odpadów, spełniając równocześnie wymagania prawne. Należy przy tym rozróżniać pojęcia odzysku i recyklingu. Odzysk to wykorzystanie odpadów w całości lub części, recykling polega na powtórnym przetworzeniu w celu uzyskania surowca o przeznaczeniu pierwotnym
Zasady optymalnej gospodarki odpadami przewidują:
1. Zapobieganie powstawaniu odpadów – czyli wydłużanie czasu użytkowania produktów lub ponowne użytkowanie, służą temu:
– wybieranie produktów wielokrotnego użytku, zamiast tych „jednorazówek” – toreb na zakupy, butelek na wodę, pojemników na żywność, sztućców, itp.
– rozsądne ograniczanie zużycia surowców
– segregacja odpadów
– wybieranie produktów bez zbędnych opakowań lub korzystanie z własnych pojemników przy zakupach towarów na wagę
– zagospodarowanie odpadów kuchennych w przydomowych kompostownikach
– robienie przemyślanych i zaplanowanych wcześniej zakupów
– unikanie marnowania żywności (planowanie jadłospisu, niekupowanie, na „zapas”, utrzymanie porządku w lodówce i szafkach kuchennych itp.)
– drukowanie dwustronne
– wspieranie organizacji promujących i stosujących zasady zrównoważonego rozwoju
2. Przygotowanie przedmiotów do ponownego użycia – przedłużamy w ten sposób ich żywotność, równocześnie nie wytwarzamy nowych odpadów, możemy:
– nie wyrzucać od razu uszkodzonych rzeczy, tylko ocenić ich stan i spróbować naprawić
– odświeżyć (wyczyścić, pomalować, itp.) przed ponownym użyciem
– korzystać z wypożyczalni sprzętów
– kupować towary w opakowaniach zwrotnych (np. napoje w szklanych butelkach)
– wymieniać, sprzedawać lub oddawać innym odzież, niepotrzebne nam przedmioty
– znaleźć inne zastosowanie przedmiotu (np. metalowych puszek czy szklanych słoików)
3. Recykling – czyli przetworzenie odpadów w nowe produkty lub materiały, nie potrzeba wtedy zbyt wielu nowych surowców, zmniejsza się ilość odpadów przeznaczonych do składowania, tworzone są nowe miejsca pracy, promowany jest zrównoważony rozwój:
– najczęstszy jest recykling szkła, metali, plastiku i papieru
– aby recykling był racjonalny, konieczne jest opracowanie społecznie akceptowalnych zasad selektywnej zbiórki odpadów
– muszą istnieć specjalne firmy przetwarzające odpady ( a często tej infrastruktury brakuje), najczęściej poprzez czyszczenie, sortowanie, rozdrabnianie itd.
– należy organizować kampanie promocyjne i edukacyjne podnoszące świadomość społeczną np. na temat korzyści płynących z recyklingu, dzięki czemu można będzie aktywniej włączać się w racjonalna gospodarkę odpadami.
4. Inne metody odzysku – czyli rozwijanie i poszerzanie wiedzy z zakresu często nieoczywistych procesów odzysku, np.:
– produkcji biogazu z odpadów
– produkcji paliw alternatywnych RDF
– kompostowaniu, czyli naturalnym procesie rozkładu odpadów organicznych
– odzysku energii poprzez spalanie w kontrolowanych warunkach
– upcyclingu, czyli pomysłowym i kreatywnym przetworzeniu niepotrzebnych nam rzeczy w przedmioty o wyższej wartości (np. produkcja torebek z zawleczek od puszek, okularów z przemysłowego drutu)
– downcyclingu, czyli przeciwieństwie powyższego, przykładowo jest to przerabianie starej odzieży na czyścidła fabryczne
– regeneracji, głównie odpadów pochodzących z zakładów przemysłowych, np. używanych olejów
5. Unieszkodliwianie – czyli usuwanie odpadów, które nie mogą zostać przetworzone, ani ponownie wykorzystane, powszechnie stosuje się:
– składowiska odpadów
– spalarnie odpadów
– zbieranie, przetwarzanie i neutralizacja materiałów niebezpiecznych (chemikaliów, lekarstw, baterii itp.)
– biologiczne przetwarzanie odpadów
Zgodnie z koncepcją środowiskową Unii Europejskiej w przepisach prawa i polityce gospodarowania odpadami należy stosować ww hierarchię zazwyczaj przedstawianą w formie odwróconej piramidy, w której najbardziej preferowane opcje znajdują się w górnej części, a unieszkodliwianie w dolnej części jako rozwiązanie ostateczne w zakresie gospodarowania odpadami.
